TÌNH MẪU TỬ
LililkaNaros (Hy Lạp)
NguyễnVăn Sâm dịch
Lilika Nakos sanh năm 1903tại Athens, có truyện ngắn đầu tay in trêntờ tạp chí Europa của Pháp. Bà được coi làtác giả Hy Lạp cận đại khai thác vấn đềnhân bản.
Một trong nhữngtruyện nỗi tiếng của bà là Lost Soul (1943).Truyện ngắn Tình Mẫu Tử (Maternity) được coi là cổ điển và đượcdạy ở nhiều trường Đại học trênthế giới vì nói lên được hai mặtđối cực của con ngưởi: dửng dưng /giúp đở trước sự hoạn nạn của ngườikhác. (NVS)
Họ đến Marseilles đã hơn tháng nay rồi,trại tỵ nạn của họ, người Armenian,ở ngoại ô trông giống như một ngôi làng nhỏ.Họ sử dụng bất cứ thứ gì cóđược để che nắng đở mưa:người kha khá thì dùng tăng, dùng lều, phầnlớn còn lại không thể tìm thấy gì khả dĩtốt hơn, bèn tạm trú dưới những tấmthảm treo bốn góc trên bốn cọc cây. Ai may mắnhơn thì tìm được tấm vải treo phủbốn bên để che ánh mặt trời chói chang. Rồithì họ coi đây là nhà. Đàn ông đổ xô đi tìmviệc-- bất cứ thượng vàng hạ cám việcgì cũng được-- để khỏi bị cơnđói hành hạ, với lại để lũ trẻ còn có chút gì đó bỏ vô miệng.
Trong đám này, thằng Mikali không thể làm gìđược hết. Nó ăn bánh mì dư củanhững người ở lều kế bên thươnghại liệng ra cho. Nặng trĩu lòng nó khi nhận. Nólà thằng bé bự xộn, mười bốn tuổirồi chúu bộ, lại mạnh khỏe nữa. Nhưnglàm sao tìm được công ăn chuyện làm khi nóphải mang trên lưng gánh nặng là một đứa bésơ sanh? Thằng bé rađời tạo nên cái chết của mẹ nó, từ lúcđó tới giờ khóc i-ỉ suốt ngày vì đói khát.Làm sao có thể chấp nhận cho Mikali làm khi mà chínhngười đồng hương với nó cũngđuổi nó ra khỏi láng vì không chịu nỗi tiếngkhóc rĩ rã liên tục của thằng bé, tiếng khóckhiến họ cả đêm mất ngủ. Chính thằngMikali cũng chán nãn về tiếng khóc nầy. Đầuóc nó trống rỗng, nó lang thang như một kẻ vôhồn. Chết mệt vì thiếu ngủ và rã rời, nóluôn phải lê bước với gánh nặng điếctai nhức óc trên vai, gánh nặng một sự rađời làm cho cuộc sống nó vô vàn khổ sở.Đứa bé quả đã chọn không đúng lúc cũngkhông đúng chỗ để xuất hiện trên tráiđất này. Tiếng khóc nó làm mọi người chán nãn. Họ đã chịuđựng quá nhiều khổ lụy rồi, họthương hại ước mong thằng bé chếtđi cho yên thân h?. Nhưng nó không chết, nó tuyệtvọng tìm con đường sống bằng cách khóclớn hơn, báo động cái đói khát của mình.Mấy người đàn bà vô tâm đã bịt tai lại,và Mikali đi lang thang như một thằng say. Khôngđồng xu dính túi để mua s?a cho thằng bé, khôngnhờ được người đàn bà nào trongtrại sẵn lòng giúp cho thằng bé bú thép. Một chút thôiđể đở lòng cũng được!
Một ngày kia, không thể chịu đựng hơn đượcnữa, thằng Mikali đi về phía bên kia trại,về phía trại của người Anatolia: họcũng là người tỵ nạn, trốn chạysự tàn sát của dân Thổ Nhỉ Kỳ ở vùngTiểu Á. Có người nói với Mikali rằng ởđấy có một người đàn bà có thểthương, giúp thằng bé. Nó đi mà lòng hi vọng tràntrề. Lều trại của họ cũng giốngnhư lều trại ở bên nó-- cũng cái nghèo khổđó. Mấy bà già còng lưng trên sạp ván kê sátđất; trẻ con chân không chơi vọc ở mấyvũng nước dơ. Khi nó tới nơi, vài bà giànhỏm dậy hỏi thăm nó cần gì, nhưng nótiếp tục tiến bước, chỉ ngừnglại trước một một căn lều mở cửacó treo hình Đức Mẹ, từ bên trong vọng ratiếng khóc của trẻ thơ.
"Xin vì Đức Mẹ Bác Ái, Đức Mẹ màquý bà đã thờ phượng,' nó nói bằng tiếng HyLạp, 'Hãy thương hại đứa trẻ mồcôi tội tình này, cho nó một chút sửa. Tôi là mộtngười Armenia khốn khổ bần hèn....'
Một thiếu phụ duyên dáng, đen dòn, hiện ra.Tay cô b?ng một đứa trẻ đang nút vú mẹ, sungsướng tuyệt cùng, đờ đẫn, lim dimmắt.
Cô ta hỏi, "Đưa đứa nhỏ coi, traihay gái đây?"
Tim Mikali đập mạnh vì vui sướng. Vài bangười hàng xóm đến gần để coi, họgiúp Mikali lấy cái bịt đựng thằng bé rakhỏi vai nó, họ tò mò chồm tới nhìn cho rõ. Nó dởtấm khăn ra. Mấy người đàn bà thét lênnhững tiếng hãi hùng. Thằng bé không còn chút nhân dạnggì nữa. Cái đầu bị bự như trái bí, thân hìnhđã mỏng thiệt mỏng rồi còn teo rút lạinhỏ xíu nhỏ xiu. Lâu nay thằng bé chỉ có ngón tayđể bú, ngón tay bây giờ sưng nở lên, không cònđút vừa vô miệng nó nữa. Thiệt là khủngkhiếp! Chính Mikali cũng lùi lại vì sợ hải.
"Mẹ ơi!" một người đàn bà kêulên, "đây là một con dơi hút máu, quả thiệtrồi, một con dơi hút máu! Có sữa, tôi cũng khôngdám cho nó bú đâu."
"Chính là một kẻ phản Chúa!" mộtngười nữa nói trong khi làm dấu thánh giá."Đúng là con của tụi Thổ rồi!"
Một bà già xọm chập choạng đến."Hu, hu!" bà kêu thét lên khi thấy thằng nhỏ."Quỷ dữ đây mà!' Rồi quay về phía Mikali bàla m?ng: "Đi! Đi ra khỏi chỗ nầy ngay,đồ ôn hoàng dịch lệ xui xẻo, đừng cóhéo lánh tới chỗ nầy nữa nha. Mầy đem taivạ tới cho tụi tao đó!"
Rồi thì tất cả bọn xúm lại đuổixô, đe dọa nó. Mắt nó nhòe nhoẹt, nó ra đi, mangtheo đứa nhỏ vẫn còn bị cơn đói hànhhạ.
Không thể làm gì được hết, đứanhỏ đã bị kết án tử bằng cách bỏđói rồi. Chính Mikali cũng cảm thấy vô cùng côđơn và tuyệt vọng. Một luồng hơilạnh chạy dài trên sóng lưng khi nó nghĩ tớiđang mang trên lưng mình một con quái vật. Nó ngãvật xuống trên bóng mát của một căn lều.Trời vẫn còn quá ấm. Khung cảnh trãi rộng ra trướcmắt nó là một giải đất rộng, khô cằn,đầy dẫy rác rếnh. Còi trưa kêu lên từđâu đây. Tiếng còi gợi nó nhớ rằng mình khôngăn gì hết từ hôm trước l?n. Phải lỏn rangoài phố, quanh mấy quán cà-phê ngoài đường, bóctrộm mấy miếng bánh mì ăn dỡ dang còn bỏlại trên dĩa mới được; hay là lụclọi trong mấy cái thùng rác kiếm món gì mà chó chưaăn. Thình thình nó cảm thấy cuộc đời sao màđầy những kinh hoàng, nó đưa tay lên che mặt,khóc trong nỗi tuyệt vọng vô bờ.
Khi nó ngước mặt lên, một ngườiđàn ông đang đứng trước mặt nó, ngóxuống. Nó nhận ra đây là người Tàuthường đến trại bán mấy thứ trangsức rẽ tiền làm bằng giấy hay là nhữngthứ lẩm cẩm để đeo tay, thấy chú bán màkhông thấy ai mua. Thường thường ngườita trêu chọc chú vì màu da và đôi mắt xếch của chú,bọn nhỏ hát ghẹo: "Cắc chú ba tàu thằng nàocũng như thằng nấy, thằng nào láng chángđuổi cha nó đi về Tàu..."
Mikali thấy chú nhìn xuống nó trìu mến, môi mấpmáy như muốn nói điều gì. Rồi thì chú nói:'Đừng khóc, đừng khóc chú bé..." Rồi rụtrè nói thêm: 'Đi theo tôi...."
Mikali chỉ có thể trả lời bằng cáilắc đầu; nó muốn chạy trốn. Nó từngnghe biết bao nhiêu là chuyện kinh khủng về sựtàn ác của người phương Đông rồi! Ởtrại nó còn nghe cả những chuyện như họ cóthói --- giống người Do Thái--- đi bắt cóctrẻ con Công giáo về giết để uống máu!
Nhưng người đàn ông kia vẫn đứngđó, không nhúc nhích. Vì vậy trong lúc quá tuyệt vọng,Mikali đã đi theo ông ta. Còn chuyện gì xấu xa tồitệ hơn nữa có thể xảy ra cho nó chứ? Nóđi mà run rẩy, yếu nhớt, gần té vớithằng nhỏ trên lưng. Người Tàu đếngần nó, ẳm giùm nó đứa nhỏ, ôm vào lòng, trìumến.
Họ qua nhiều khu đất trống, rồi thìrẽ vô con lộ nhỏ dẫn đến một cáilều gỗ có vườn rau nhỏ bao quanh. Ông tangừng trước cửa, vổ tay hai cái. Có tiếngbước chân nhè nhẹ bên trong, một ngườinhỏ thó bước ra mở cửa. Nhìn thấy ông ta,khuôn mặt người đàn bà rạng rỡ lên, mộtnụ cười hạnh phúc nở ra. Bà ta chào họ,đơn giản. Khi Mikali đứng chôn chân ở đó,bối rối thì người Tàu nói với nó: 'Vô đichứ; đừng ngại ngùng gì hết. Đây là vợcủa tôi."
Mikali đi vô trong, phòng rộng hơn mìnhtưởng, chia ra ở giửa bằng một tấmbình phong giấy màu. Mọi chỗ đều sạchsẽ ngăn nắp, dầu rằng có vẽ bần hàn.Trong một góc nhà, nó thấy một cái nôi mây.
"Đây là con tôi," thiếu phụ nói trong khiduyên dáng nghiêng đầu về một bên, cườivới nó. "Con tôi rất nhỏ, đẹp lắm;đến đây coi."
Mikali đến gần, thầm thán phục. Mộtđứa nhỏ bụ bẩm, nước da không đennhư mẹ nó, đang ngủ thanh bình, đượcđắp bằng một tấm vải có những thêu mócbằng vàng, giống như một tiểu vương gia.
Rồi thì người chồng kêu vợ lại,mời vợ ngồi xuống chiếu, không nói lời nào,ông để lên đùi nàng đứa nhỏ đangchết đói rồi cúi đầu thật sâutrước vợ. Người đàn bà ngạc nhiên, cúixuống kéo tấm vải che đứa nhỏ ra. Hiệnra trước mặt nàng đầy đủ tấtcả bộ xương kinh khủng của nó. Nàng kêu lên--một tiếng kêu thương hại tuyệt cùng--rồi ẳm đứa nhỏ xiết vào chỗ trái tim,cho bú. Với một cử chỉ dung dị, bìnhthường, nàng kéo vạt áo phủ bộ vú căng sữa,đứa trẻ đáng thương, háo đói đang búchùn chụt ở đó.
(Dịch theo bảntiếng Anh)
Texas, Dec. 2002