Tổng Thống Ngô Đình Diệm bị giết một cách tàn bạo trong cuộc chính biến quân sự 1-11-1963. Nhân ngày kỷ niệm sự đau buồn này, tôi xin trích đoạn hồi ký GIAI THOẠI CỦA THI SĨ phần liên quan của gia đình tôi về Tổng Thống và thắp nén nhang thương tiếc ông qua một bài thơ định mệnh.

Chế độ Ngô Đình Diệm luôn dành sự ưu việt của nền giáo dục thời đó cho trẻ em nghèo. Tuy đất nước trong thời chiến, nhưng những đứa trẻ con chúng tôi mỗi buổi sáng đến trường không cần phải lấy tiền của cha mẹ, bởi trước khi vào lớp đều được nhận một phần ăn bánh mì phô mai và ly sữa bột nóng miễn phí. Đứa nào trốn xếp hàng nhận phần ăn sẽ bị cấm vào lớp học. Chính vì thế con nít thời Tổng Thống Ngô Đình Diệm hầu như không có chuyện thiếu dinh dưỡng bị còi xương. Thanh niên trưởng thành đều phát triển chiều cao sức khỏe đúng tiêu chuẩn khoa học, hợp với câu thành ngữ “Một tinh thần minh mẫn trong một thân thể tráng kiện”. Chưa kể nhà trường còn chăm sóc đến cuối năm đứa nào nghèo quá thì được lãnh phần thưởng “CÂY MÙA XUÂN” gồm quần áo sách vở, không hề phân biệt gia đình có hoạt động chống lại chế độ hay không. Cụ thể là gia đình “tù chính trị” nghèo mạt hạng của tôi luôn có thêm phần thưởng ấy. Chưa kể học tiểu học được dạy môn Đức Dục, lên trung học có môn Công Dân đều là những môn dạy căn bản đạo lý làm người. Chính nhờ những môn học nhân văn bắt buộc ấy mà từ trẻ em đến người lớn khi ra đường thấy đám ma đi ngang đều dừng lại cúi đầu chào, nghe tiếng quốc ca vang lên đều đứng yên phăng phắc, đến ngã tư thấy đèn đỏ đều tự động dừng lại trước vạch vôi trắng, phát hiện người già người tàn tật băng qua đường đều tự giác dẫn họ qua. Ở quận, phường khóm nào cũng có nhà thương thí, trạm y tế, nhà dưỡng lão, nhà nuôi trẻ mồ côi, nhà nghỉ cho đồng bào bệnh hoạn hoặc bất hạnh có chỗ nương thân. Và đặc biệt những nơi này hoàn toàn miễn phí không thu một cắc. (Nếu tôi không quá chủ quan trong nhận định thì có thể nói thời điểm ông Diệm cầm quyền là thời kỳ vàng son nhất của miền Nam trên trường quốc tế). Thời điểm ấy nền kinh tế và dân trí Việt Nam Cộng Hòa sánh ngang với Nhật Bản, hơn Đại Hàn và tất nhiên hơn xa các nước vùng Đông Nam Á như Thái Lan, Mã Lai, Nam Dương Quần Đảo. Thời điểm ấy Sài Gòn sạch sẽ như Singapore và được mệnh danh là HÒN NGỌC VIỄN ĐÔNG cũng không có gì thái quá.

Hai thành tích của tôi trong giai đoạn này là đoạt giải thưởng Hội Họa Thiếu Nhi Châu Á lúc mới 9 tuổi đang học lớp Ba 1 trường Tân Định với bức tranh màu nước mang tựa “Quang Trung Hành Quân” và giải thưởng truyện ngắn Viết Trên Quê Hương Điêu Tàn của một nhật báo đối lập lúc 15 tuổi với truyện “Trái Đầu Lâu”. Trong bức Quang Trung Hành Quân tôi vẽ cuộc tiến công thần tốc của Hoàng Đế Quang Trung ra Bắc bằng cuộc chuyển quân trên võng, cảnh tượng cứ hai nghĩa quân Tây Sơn đi như chạy cáng võng một người nằm quả là hình ảnh đặc sản chỉ có ở con người Việt Nam và ở sự sáng tạo thần kỳ của Nguyễn Huệ. Đầu năm 1963 Tổng Thống Ngô Đình Diệm đích thân mời người đối kháng với chế độ ông là cha tôi Bùi Văn Trình (từng bị ông nhốt tù chính trị) dẫn tôi vào Dinh Độc Lập nhận giải thưởng Hội Họa Thiếu Nhi Châu Á với sự có mặt của các vị Đại Sứ nước ngoài. Lúc đó tôi còn quá nhỏ nhưng cũng đủ bày tỏ lòng ngưỡng mộ ông, một vị Tổng Thống có tinh thần mã thượng biết quý trọng hiền tài không phân biệt xuất thân, lý lịch. Một Tổng Thống có vẻ ngoài hiền hậu nhưng lại có tầm nhìn xa thấy rộng, không cho phép người Mỹ can thiệp quân sự vào hiện tình đất nước Việt Nam. Đáng tiếc là một Tổng Thống anh minh như thế lại bị chết oan ức, chết thảm khốc trong cuộc đảo chính quân sự 1-11-1963 do chính người Mỹ giật dây theo kịch bản của họ. Ông Diệm chết vài tháng sau khi đọc diễn văn khai mạc Trại Hè Thiếu Nhi Xuất Sắc Toàn Miền Nam tại Bà Rịa Vũng Tàu mà tôi là một đại biểu thiếu nhi được mời tham dự.

TÔI VÀ CỐ TỔNG THỐNG NGÔ ĐÌNH DIỆM

Hôm đó ở Dinh Độc Lập thằng bé 9 tuổi đứng bên cạnh ông
Được ông nắm tay như con cháu trong nhà thân thuộc
Chính ông cũng thừa biết bàn tay thằng bé có lửa từ người cha yêu nước
Người cha tên Bùi Văn Trình mà ông đã từng bắt bớ cầm tù
Nhưng không, Tổng Thống không hề thấy kẻ thù
Ông chỉ thấy văn minh và nhân cách
Ông thấy “rách cho thơm, nghèo cho sạch”
Ông thấy tài năng bẩm sinh thường xuất thân từ khu ổ chuột sình lầy
Hôm đó ở Dinh Độc Lập tôi đã dụi đầu vào ngực ông với tất cả thơ ngây
Dựa vào một nền giáo dục hoàn toàn dành cho trẻ con miễn phí
Dựa vào nhà thương không tốn tiền, với bánh mì phô mai sữa tươi dành cho học sinh không lừa mị
Dựa vào “tiên học lễ, hậu học văn” biết chào người lớn lúc ra đường
Tôi được ông dạy học làm người trước khi biết đến văn chương
Biết môn Đức Dục dạy giúp đỡ kẻ nghèo ra sao, biết môn Công Dân dạy cúi chào đám ma trên đường đến lớp
Biết nền Đệ Nhất Cộng Hòa trên đường đi không hề có rác
Con người tử tế với nhau như đang ở thiên đường
Vậy mà người ta nỡ quên câu “nhiễu điều phủ lấy giá gương”
Người ta hạ sát ông chỉ vì ông quá yêu tổ quốc
Ông không muốn thấy xã tắc biến thành trò chơi của Mỹ, Tàu, Nga những cái vòi bạch tuộc
Cái chết của ông giết luôn ước mơ một nước Việt hùng cường
Giết luôn ước mơ của tôi, một thằng bé rụt rè được ông săn sóc yêu thương
Cái nắm tay năm 9 tuổi của ông đến bây giờ còn ấm
Tôi chỉ biết khóc và thắp một nén nhang tiếc thương Tổng Thống
Tiếc thương số phận dân tộc tôi không thoát khỏi lời nguyền…

Bùi Chí Vinh