Bài báo 20 năm trước.
Năm 1993, cách đây 20 năm lần đầu tiên tôi đưa câu chuyện nghĩa trang Biên Hòa giới thiệu với cộng đồng hải ngoại. Đồng thời bắt đầu công việc tảo mộ chui. Đó cũng là năm tôi nhận được câu chuyện về cô gái tháng 4-1975 đi nhận xác chồng. Tôi viết thành bài báo tựa đề: “Lúc đó bác ở đâu?”. Mười năm sau, vào năm 2003 tôi hoàn tất hồ sơ nghiên cứu và phát hành tuyển tập “16 ngàn tử sĩ ở lại nghĩa trang Biên Hòa”. Trong tập bút ký này có đăng câu chuyện “Lúc đó bác ở đâu?”.
Ngày nay, đã 20 năm qua kể từ khi được nghe cô gái kể câu chuyện tháng 4-1975, bài báo vẫn được coi là bản tin xúc động nhất cho độc giả, và cho thính giả radio qua giọng đọc truyền cảm của xướng ngôn viên Như Hạnh. Cô vừa đọc vừa khóc. Bài báo cũng gây xúc động cho chính tác giả.
Phần giới thiệu bài báo trong tuyển tập về nghĩa trang như sau:
…Chúng tôi gặp một cô gái có người yêu là trung úy biệt động quân không biết chết ngày nào ở mặt trận miền Đông được đơn vị đưa xác về chôn vào ngày 27 tháng 4-1975. Cô ta đọc tin về nghĩa trang trên báo San Jose năm 1993 nên đã liên lạc kể lại chuyện tình duyên dang dở. Hai gia đình đã chuẩn bị đám cưới vào đầu tháng 5-1975 nhưng cuối tháng 4 thì cô lên nghĩa trang Biên Hòa nhận xác người yêu. Sau khi chôn xong cả nhà về hết, cô trốn ở lại bên ngôi mộ chồng chưa cưới. Cô gái nói rằng: “ Lúc đó có nhiều người tỵ nạn cắm lều ở nghĩa trang và khu vực của liên đội chung sự. Từ ngày 27 tháng 4 cho đến 30 tháng 4 vẫn còn xe nhà binh chở xác về nhiều lắm. Thân nhân tử sĩ ở lại, lấy gạo của chung sự mà nấu ăn. Người ta nói rằng ở đây không sợ bị Việt cộng tấn công. Chờ đợi khi nào yên sẽ tìm đường về nhà.
Lúc đó nhà quàn hư điện nên xác chết trong phòng lạnh bị hôi thối. Một số lính chung sự, công binh và quân nhân các nơi chạy về cùng gia đình đã đào hố chôn anh em. Tất cả các xác chết đủ loại quân binh chủng xếp hàng dài chôn cùng một hố mấy chục người có cả sĩ quan lẫn nhân dân tự vệ. Một vài xác có thân nhân thì họ tự động đào riêng để chôn với các áo quan lấy bên kho chung sự. Hôm đó chỉ còn có một ông chuẩn úy ở lại trông nom. Ông ấy la hét nóng nảy lắm. Nhưng không ai nói gì hết.
Bác ơi! Cô gái nói với tôi, cháu cũng có mặt với mọi người trong đám chôn cất tập thể vào chiều ngày 30 tháng 4-1975. Sau đó cháu còn ở trên nghĩa trang với ngôi mộ của chồng chưa cưới của cháu cho đến ngày 5 tháng 5 -1975 mới về Sài Gòn. Nói thực với bác chứ cháu không hiểu được là anh ấy đã chết cho cái gì. Năm 1975 cháu mới có 19 tuổi, người yêu của cháu có 22 tuổi, biệt động quân, thăng cấp trung úy ở mặt trận. Đi lính có 3 năm mà bị thương đến 4 lần, rồi mới chết.
Hồi tháng 4-75, lúc đó bác ở đâu?
* * *
Anh trung úy biệt động quân, bị thương 4 lần rồi mới chết, hiện phần mộ vẫn nằm ở nghĩa trang quân đội, cùng 16 ngàn tử sĩ bỏ lại.
Hai năm một lần, cô gái năm xưa, giờ đây cũng đã có gia đình ở San Jose lại trở về tảo mộ người yêu cũ tại Biên Hòa. Lúc đó bác ở đâu? Câu hỏi đó tôi không bao giờ trả lời được. Vì vậy nên tôi soạn và xuất bản tài liệu này.
Hôm nay, lần quốc hận thứ 38 năm 2013, tôi xin gửi đến quý thân hữu độc giả bài viết cũ. Tựa đề bài báo do tôi đặt ra cho chính mình và cũng cho các bác là bằng hữu xa gần của tôi. Tôi rất muốn tìm gặp lại cô gái năm xưa. Bây giờ cháu ở đâu, xin liên lạc với bác.
giaochi12@gmail.com
Ba mươi tháng tư năm xưa, bác ở đâu?
Thưa bác, ngày ba mươi tháng Tư năm 75 cháu đi nhận xác chồng ở nghĩa trang quân đội tại Biên Hòa.
Thưa bác,
Nhiều năm qua bác nhắc đi nhắc lại về chuyện Ba Mươi tháng Tư. Bác nói rằng mỗi người đều có một ngày Ba Mươi tháng Tư cho riêng mình. Bác vẫn hỏi một câu. Lúc ấy quý vị đang ở đâu? Thưa bác, ngày ba mươi tháng Tư năm 75 cháu đi nhận xác chồng ở nghĩa trang quân đội Biên Hòa.
Xin kể đầu đuôi như sau:
Người yêu của cháu, chồng sắp cưới của cháu là Nguyễn Đông Thành, trung úy biệt động quân, đơn vị đóng tại Chân Thành vào thời kỳ 1975. Từ lúc ra trường Thủ Đức, anh làm trung đội trưởng tác chiến cho đến khi lên đến trung úy đại đội trưởng đã bị thương 4 lần. Một lần bị thương nặng phải nằm nhà thương hai tháng. Còn các lần khác chỉ bị thương nhẹ.
Cháu gặp anh trong một lần nữ sinh đi ủy lạo chiến sĩ tại tổng y viện cộng hòa rồi quen nhau. Sau đó chúng cháu đôi khi lại còn cầu cho bị thương nhẹ để có dịp gặp nhau ở Sài Gòn. Một lần anh chỉ bị trẹo chân vì nhảy trực thăng mà được nghỉ đến gần một tháng.
Đó là lần bị thương hạnh phúc nhất của chúng cháu. Gia đình hai bên đã có dịp gặp nhau sau khi chúng cháu về thưa với cha mẹ. Đầu năm 75 đã làm đám hỏi. Chờ đến đầu tháng 5-1975 là làm đám cưới. Cháu có ông cậu làm trung tá ở Sài Gòn quen biết nhiều nên hy vọng sẽ giúp cho anh Đông Thành đổi về đơn vị hậu cứ hay về bộ quốc phòng.
Tết 75, hai đứa chúng cháu đến mừng tuổi cậu và xin cậu chạy giúp. Chạy đây là nói hộ chứ không phải tiền bạc gì hết. Cậu cháu coi tướng anh Thành và rất hài lòng để mừng cho cháu gái. Cậu khen vị hôn phu của cháu tuy còn trẻ nhưng rất đẹp trai và tướng mạo đàng hoàng. Anh mới có 22 tuổi, còn cháu 19 tuổi vào năm 1975. Cháu cũng khá cao mà anh Thành còn cao hơn cháu cả đầu người. Anh chơi thể thao cả xà ngang và xà dọc nên người rất tài tử.
Bạn học trường Gia Long đứa nào cũng thích trung úy Đông Thành của cháu.
Tuy nhiên, khi hỏi chuyện về đơn vị của Thành thì ông cậu của cháu hơi ngần ngại. Cậu nói rằng năm trước có xin cho con một anh bạn đóng đồn được đổi về tỉnh. Chỉ một tuần sau anh thiếu úy lên thay thế bị hy sinh. Bà mẹ anh này đi thưa giám sát viện về tội ăn tiền đổi người để đưa con bà vào chỗ chết. Vì vậy cậu cháu nói để chờ một thời gian, đơn vị rút từ Chân Thành về hậu cứ rồi sẽ xin đổi sau.
Người yêu của cháu cũng rất tự ái nên không hề nói gì thêm, cứ bấm tay cháu gạt đi không muốn đề cập đến việc xin thuyên chuyển nữa. Từ biệt ông cậu xong, hai đứa ra về. Cháu giận anh ấy hết sức, nhiều lúc chỉ muốn cho ra trận chết đi cho rồi.
Đàn ông mới hơn hai mươi tuổi mà đã muốn làm anh hùng. Gia đình anh ấy con một, xin hoãn dịch cũng còn được chứ ai lại đi biệt động quân. Quanh năm hành quân, đôi khi ở đơn vị còn có lệnh phải cạo trọc đầu cho thêm dữ dội. Nhưng nói gì thì nói, anh Đông Thành dù để tóc dài hay tóc ngắn thì trông vẫn đẹp như tài tử Pháp Alain Delon.
Cháu rất hãnh diện đi với anh ở đường Nguyễn Huệ. Nhưng hai đứa đâu không có dịp đi chơi với nhau nhiều lần.
Qua tháng 3-1975, có tin địch uy hiếp Chân Thành, gia đình hai bên và riêng cháu lo lắng ngày đêm. Rồi tin từ bộ chỉ huy là đơn vị biệt động quân ở Chân Thành có lệnh rút. Quân đội cho lệnh bỏ Chân Thành. Chưa bao giờ cháu lại vui mừng khi được tin quân ta rút như vậy. Là một học sinh chưa được 20 tuổi, cháu chỉ mong người yêu sớm trở về bình yên.
Quân đội muốn bỏ đâu thì bỏ. Muốn rút đâu thì rút.
Nhưng đau khổ chưa, đúng như cháu đã lo ngày lo đêm. Đơn vị cho người đưa tin về nhà để đi nhận xác Đông Thành vào ngày 25 tháng 4-1975. Người lính ở đơn vị nói rằng anh ấy đã chiến đấu anh dũng ra sao, hy sinh như thế nào. Chẳng còn lòng dạ nào mà nghe chuyện.
Sao bao nhiêu người còn sống ở Sài Gòn không ra mà anh dũng hy sinh. Trời đất công bình ở chỗ nào. Đi lính có ba năm mà bị thương đến 4 lần, rồi mới chết.
Đông Thành của cháu hiền lành như thế, có làm hại ai đâu mà phải chết oan uổng như vậy. Sau khi được tin cháu cứ như điên dại rồi đi theo gia đình lên nghĩa trang quân đội nhận xác người yêu. Dù chưa cưới nhưng cháu đã khai là chồng. Mấy ông đòi hôn thú vì tưởng cháu muốn xin tiền chồng chết. Xin tiền tử tuất với 12 tháng lương. Cháu quyết liệt nhận xác chồng dù chẳng có hôn thú.
Đất nước có còn đâu mà lãnh tiền.
Anh Đông Thành nằm như ngủ. Đạn vào ngực, vào tim, vào bụng nhưng mặt anh vẫn nguyên lành. Anh nằm đó vẫn đẹp như thiên thần. Anh về bằng trực thăng trên băng ca đúng như trong bài hát, đúng như trong tiểu thuyết. Bên cạnh xác anh có nhiều đồng bạn cũng chết nhưng vì để lâu nên bốc mùi hôi thối.
Nhiều gia đình cũng đến nhận xác. Đàn bà trẻ con khóc la ầm ỹ.
Cháu cũng hòa theo tiếng khóc nức nở. Gia đình chôn xác anh ngày 27 tháng 4-1975, buổi chiều thì ra về nhưng cháu ở lại. Cháu trốn vào khu nghĩa dũng đài nhưng người nhà lại tưởng bạn cháu chở về Sài Gòn. Suốt những ngày cuối tháng 4 đau khổ cháu tha hồ khóc.
Trên nghĩa trang toàn là gia đình tử sĩ nên cũng không ai chú ý. Có gia đình đem theo Radio nên mở ra nghe tin tức chiến sự. Rồi dân di tản ở bốn phương trời kéo nhau về tạm trú. Họ dựng lều ngay bên cạnh các phần mộ.
Khu lính chết đã lâu thì có mộ bia và tấm Ciment bên trên. Khu mới chết thì chỉ đắp đất.
Có cả trăm cả ngàn ngôi mộ. Những ngày đầu thì có nhiều xác chở về bằng trực thăng. Về sau xác chở về toàn bằng xe nhà binh. Sau cùng thì đủ các thứ xe chở xác về đơn vị chung sự.
Nơi để xác có máy lạnh nhưng không có điện nên trở mùi hôi thối. Nhiều xác chở đến để ngay dưới đất, trời nắng bốc mùi làm cho các gia đình ở gần phải dở lều di chuyển đi nơi khác.
Ông sĩ quan trách nhiệm chôn cất nóng nẩy gắt gỏng và anh em chôn cất làm việc rất vất vả. Ai cũng có mùi rượu và dầu Nhị Thiên Đường đầy người.
Đến ngày 30 tháng 4, khi có lệnh đầu hàng thì không còn ai trách nhiệm. Lúc đó đã xuất hiện người của cộng sản ra gom dân gom lính chạy loạn bắt phải đào hố chôn tập thể.
Một anh công binh của ta lấy xe đào các hố thật lớn, rồi đưa tất cả các xác lính Việt Nam Cộng Hòa chôn tập thể. Có gia đình cố giành lại xác người thân tự đào lỗ chôn riêng.
Cháu thấy một gia đình chỉ có người vợ trẻ với mấy đứa con tám chín tuổi ạch đụi bới đất chôn chồng.
Cháu tìm cuốc đến giúp một tay và thấy mình đã bớt điên. Thấy cảnh hai đứa nhỏ cùng mẹ móc đất chôn bố, cháu thấy cuộc chiến tranh vô nghĩa biết chừng nào. Và sự đau khổ của mình cũng chẳng phải là duy nhất. Đứa con gái chừng 10 tuổi và đứa em trai 6 tuổi vừa khóc vừa móc đất giúp mẹ. Cháu sẽ không bao giờ quên được hình ảnh này. Sau đó qua ngày 2 tháng 5-1975, cháu quá giang xe của người ta về lại Sài Gòn. Năm 1980, cháu lập gia đình với một anh Thủ Đức còn trẻ có 2 năm cải tạo. Chúng cháu vượt biên rồi vào Mỹ. Chồng cháu rất hiểu biết nên tôn trọng mối tình đầu của cháu với Đông Thành.
Từ mùa Xuân 1993, chúng cháu cứ vài năm lại về Sài Gòn và lần nào cũng lên nghĩa trang Biên Hòa .
Cháu có theo dõi chương trình tảo mộ chui của các bác. Lần nào cũng khấn vái cho anh Đông Thành phù hộ công việc của hội. Cháu có thuê người làm cho anh Thành tấm Ciment đúng kích thước như các ngôi mộ khác chứ không muốn xây cho thật lớn. Anh Thành đã muốn được chết như các chiến hữu thì phải để anh nằm giống như các bạn của anh.
Cháu vừa thương mà vừa giận anh biết chừng nào. Người yêu của cháu là mối tình đầu, anh chính là hình ảnh của chiến tranh Việt Nam. Cháu vừa ghét lại vừa thương. Đã 30 năm qua rồi mà tình cảm vẫn không thay đổi.
Bác đã hỏi rằng, ngày Ba Mươi tháng Tư cháu ở đâu? Vâng, 30 tháng 4-1975, cháu đi chôn chồng ở Nghĩa Trang Quân Đội Biên Hòa. Vậy thì phần bác, Ba Mươi tháng Tư, bác ở đâu?
Tiểu Quyên,
Viết tặng các con của mẹ.